دراک انسان؛ نگاهی انسانی به دنیای ذهن و تفاوت برداشت‌ها

گاهی در زندگی با افراد مختلف گفت‌وگو می‌کنیم و از خودمان می‌پرسیم:
«چطور ممکن است از یک اتفاق واحد، دو نفر دو برداشت کاملاً متفاوت داشته باشند؟»

پاسخ در یک واژه است: ادراک

 ادراک یعنی چه؟

ادراک یعنی درک ما از واقعیت.
ما جهان را  آن‌طور که هست نمی بینیم ، بلکه آن‌طور که می‌فهمیم تجربه می‌کنیم.

تفاوت ادراک انسان‌ها به عوامل زیادی وابسته است؛ مثل تربیت خانوادگی، سن، تحصیلات، باورهای دینی و حتی تجربه‌های زیسته.
به همین دلیل هیچ‌کس «تصویر کامل واقعیت» را در اختیار ندارد  هرکدام فقط بخشی از آن را لمس می‌کنیم.

 مولوی و داستان فیل در تاریکی؛ نگاهی شاعرانه به روان‌شناسی

عارف بزرگ، مولوی، سال‌ها پیش در **مثنوی معنوی**، داستانی گفت که شاید امروزه یکی از دقیق‌ترین مثال‌ها برای توضیح ادراک باشد.

روزی فیلی را به اتاقی تاریک بردند و به مردمان گفتند:
«دست بزن و بگو این چیست؟»

هرکس بخشی از فیل را لمس کرد و نتیجه خود را اعلام نمود:

– آن‌که پا را لمس کرده بود، گفت ستونی بزرگ است.
– آن‌که گوش را لمس کرده بود، گفت بادبزنی پهن است.
– آن‌که خرطوم را لمس کرده بود، گفت ناودانی است.
– آن‌که دم را لمس کرده بود، گفت طنابی نازک است.

و جملگی در پاسخ خود «درست» می‌گفتند.
اما چه شد که همگی بر سر حقیقت اختلاف داشتند؟

زیرا هیچ‌کدام «چراغی» نداشتند تا فیل را کامل ببینند.

ما انسان‌ها در تاریکیِ ذهن خود لمس می‌کنیم، قضاوت می‌کنیم و خیال می‌کنیم حقیقت را یافته‌ایم. باید این باور را داشته باشیم که درتاریکی اطلاعات هستیم .

 مراحل ادراک؛ از رویداد تا رفتار

روان‌شناسان می‌گویند ادراک انسان در پنج مرحله شکل می‌گیرد. شناخت این مراحل، کمک می‌کند تا نسبت به برداشت‌های خود و دیگران مهربان‌تر باشیم:

۱. رویداد بیرونی
اتفاقی در جهان خارج رخ می‌دهد. مثلاً دیدن یک چهره، شنیدن آهنگی یا بوی غذای خانگی.

 ۲. دریافت حسی
اتفاق بیرونی از طریق یکی از حواس پنج‌گانه به مغز منتقل می‌شود.

۳. فیلتر ذهنی
اینجاست که تجربه‌های گذشته، خانواده، سنت، فرهنگ و باورهای ما، اطلاعات را تفسیر می‌کنند.
به همین دلیل است که یک اتفاق واحد، می‌تواند باعث خنده‌ی یک نفر و ناراحتی نفر دیگر شود.

 ۴. دنیای مطلوب
هرکس در ذهن خود «آلبومی» از تجربه‌های خوشایند دارد؛ چیزی شبیه به دنیای ایده‌آلش.
رویدادها را با همان آلبوم مقایسه می‌کند و درک خود را می‌سازد.

 ۵. احساس یا رفتار
در نهایت آن‌چه می‌بینیم، می‌شنویم یا حس می‌کنیم، به احساس درونی یا واکنشی بیرونی منجر می‌شود.

سه دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم

1.دنیای واقعی (آنچه بیرون از ما وجود دارد) به قول فلاسفه چیزی بنام واقعیت وجود ندارد هر کس از نظر و ادراک خود ناظر و دریافت کننده اتفاقات است .
2. دنیای ادراکی( برداشت شخصی ما از واقعیت )
3. دنیای مطلوب(دنیایی که آرزو داریم وجود داشته باشد )

بیشتر کشمکش‌های انسانی از تفاوت بین دنیای واقعی و دنیای ادراکی آغاز می‌شود.

 ادراک در زندگی روزمره؛

مثالی ساده از مغازه‌دار و مشتری

فرض کن وارد مغازه‌ای می‌شوی.
فروشنده به‌دنبال سود است و تو به‌دنبال خریدی باکیفیت و منصفانه.

اگر فروشنده واقعیت را فقط از زاویه‌ی خودش ببیند و بگوید:
«این جنس برای من سود خوبی دارد»
یقیناً انگیزه‌ای برای خرید در تو نمی‌ماند.

اما وقتی از زاویه‌ی مشتری نگاه کند و بگوید:
«این جنس کیفیت بالایی دارد و قیمتش منصفانه است؛ خیالت راحت»،
ادراک او با ادراک تو یکی می‌شود — و «اعتماد» شکل می‌گیرد.

همین منطق در مدیریت، روابط خانوادگی و حتی دوستی‌ها صادق است.

وقتی با ادراک دیگران ببینیم

اگر مدیری دنیا را از زاویه‌ی کارمندش ببیند و بالعکس…
اگر پدری با ادراک فرزندش رفتار کند و فرزند با ادراک پدرش پاسخ دهد…
و اگر هرکدام از ما تلاش کنیم دنیای دیگری را از درون او ببینیم،
رابطه‌ها انسانی‌تر، زندگی‌ها نرم‌تر و misunderstandings کمتر می‌شوند.

 تمرین ادراک؛ فقط یک درصد بهتر

امروز، در نقش‌های گوناگونت — پدر، مادر، کارمند، مدیر، استاد یا دانشجو
یک ‌بار تلاش کن بفهمی دیگری **از چه زاویه‌ای** به موضوع نگاه می‌کند.

همین یک درصد تغییر،
می‌تواند مسیر شادی و آرامش را در زندگی‌ات باز کند.